Atipik Psikoz nedir?

Psikoz günlük yaşamda bireylerin gerçeği değerlendirme yeteneğinin bozulması durumu olarak ifade ediliyor. Atipik psikoz ise birden fazla psikoz türüne ait belirtilerin yaşanması ancak kişilik bozukluğunun sınıflandırılamaması durumunda söz konusu oluyor. Atipik psikoz, psikoz semptomlarını taşıyan ve herhangi bir özgül psikotik bozukluğun tanı ölçütlerini karşılamayan bir bozukluk olarak da tanımlanıyor. Genetik geçiş ve çevresel faktörler atipik psikozun başlıca nedenleri arasında yer alıyor. Sanrı, varsanılar, uyku-iştah düzensizlikleri, düşünce bozuklukları, şüphecilik ve kaygı gibi belirtiler ile seyreden bu hastalığın tedavisi ilaçla sağlanabiliyor. Ancak bu bozukluğun, tedavi uyumu azaldığında tekrarlama riski de bulunuyor. Tedaviye erken başlanması sonuçların başarılı olmasına ve semptomların önlenmesine yardımcı oluyor. Memorial Ankara Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden Uz. Dr. Esengül Ekici, atipik psikoz ile ilgili bilgi verdi.

Atipik psikoz nedir?

Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı olarak da bilinen “DSM” tanı sisteminde önceleri “atipik” daha sonra “başka türlü adlandırılamayan” psikoz olarak tanımlanan kategoriye en çok uyan gruptur. Atipik Psikoz, DSM kategorisine göre psikotik semptomları olan, fakat herhangi bir özgül psikotik bozukluğun tanı ölçütlerini karşılamayan hastalar için kullanılmaktadır. Bazı olgularda, başka türlü adlandırılamayan psikotik bozukluk tanısı, özgül bir tanı koymak için bilginin yetersiz olduğu zamanlarda kullanılır. Oldukça heterojen bir grubu oluşturan bu hastalıkların ortak özellikleri; etyoloji, seyir ve sonlanım açısından şizofreniye benzememeleri ama çeşitli dönemlerde psikotik belirtileri sergilemeleridir.

Atipik psikoz neden olur? Atipik psikozun nedenleri nelerdir?

Aynı psikozda olduğu gibi nedenler arasında genetik geçiş, çevresel etmenler ve beyin değişiklikleri önemli yer tutar.

Atipik psikoz belirtileri nelerdir?

Psikiyatrik değerlendirmede sanrı, varsanılar, uyku-iştah düzensizlikleri, düşünce bozuklukları, şüphecilik, kaygı gibi belirtiler görülebilir. Bunların ayrıntılı değerlendirilmesi ve hatta bazen tanının kesinleştirilebilmesi için uzunlamasına yapılan gözlemi yıllarca sürdürmek gerekebilir.

Atipik psikozun tanısı nasıl konulur?

Psikotik bir bozukluğu teşhis etmek için uzman hekimler tıbbi ve psikiyatrik bir öyküyü alıp, öncelikle fiziksel muayene gerçekleştirir. Hastanın fiziksel hastalığı veya uyuşturucu kullanımını ekarte etmek için kan testleri ve bazen MR gibi beyin görüntüleme yöntemlerini isteyebilir. Bazen psikotik belirtiler olup, diğer uzmanlar organik bir neden bulamadığında kişiyi psikiyatriye yönlendirir. Organik etiyolojiye bağlı durumlar dışlandıktan sonra, atipik psikoz tanı kriteleri karşılanıyor ise bu tanı koyulur bazen ise bu tanıyı koymak için takip gerekebilir.

Atipik psikoz tedavisi nasıldır? Atipik psikoz tedavisi nasıl uygulanır?

Yine diğer psikozlar gibi, öncelikle biyolojik tedavilerden farmakolojik tedaviler esas olarak uygulanır. Hem akut alevlenme dönemlerinde hem sürdürüm tedavisinde koruyucu tedavi olarak antipsikotik denilen ilaçlarla tedavisi mümkündür. Ancak erken tanı koyulduğunda antipsikotik cevabının daha yüz güldürücü sonuçlar verdiği bilinmektedir. Çünkü atipik psikozlarda da alevlenmenin olduğu psikotik dönemler uzadıkça bazı beyin değişiklikleri kalıcı hale gelebilir.

ATİPİK PSİKOZ İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR

Psikoz nedir?

Kişinin gerçeği değerlendirme yeteneğinin bozulduğu durumlara verilen genel bir addır. Kişinin kendi, düşünce ve algılarıyla gerçeklik birbirine karışır, düşünce ve algı düzeyinde ciddi bozukluklar ile birey neyin gerçek neyin gerçek olmadığını anlamakta güçlük çeker. Varsanı ve sanrı iki ana belirtisidir. Kişiler bunu hayatında bir kez deneyimleyebileceği gibi, kısa dönemler şeklinde de yaşayabilir veya çoğu zaman psikozla yaşamını devam ettirebilir. Ancak bazı insanlarda tam iyileşme de sağlanabilir.

Atipik psikoz geçer mi?

Psikoz tedavisinde uygulanacak bir ilaç tedavisi desteği ile kişide var olan belirtilerde iyileşme görülebilmektedir. Fakat tedavi sürecinin iyi yönetilmesi, ilaç tedavisinin ve bilişsel davranış terapilerinin aksatılmaması gerekmektedir.

Atipik psikoz şizofreni midir?

Atipik psikoz şizofreniden farklıdır, “başka türlü adlandırılamayan” psikoz olarak tanımlanan kategoriye en çok uyan gruptur.

Atipik psikoz hastası evlenebilir mi?

Kanunlarımızda yer alan Türk Medeni Kanunu’na göre akıl hastalarının yasal olarak evlenmesi yasaktır. Fakat bazı durumlarda psikoz hastası olan kişilerin aileleri tarafından evlendirildiği görülmektedir. Her iki tarafın da itirazı olmadıkça bu evlilikler yasal işleme bağlı tutulmasa da kanuna göre, eşlerden birinin akıl hastası olduğu sağlık kurulu raporu ile kanıtlanırsa evlilik geçersiz sayılmaktadır.

Atipik psikoz hastası çalışabilir mi?

Sosyal Güvenlik Kurumları tarafından psikiyatrik rahatsızlıklardaki özür oranları da belirlenmiştir ve SGK ile ilgili kuruluşlar, sağlık kuruluşlarından engel ile ilgili sağlık kurulu raporlarını inceleyip gerekli araştırma ve incelemeleri de yaparak psikiyatrik rahatsızlığı olanların İş Kanunu’na göre işverenlerin 50 veya daha çok işçi çalıştırdıkları işyerlerinde, belli bir oranda engelli işçiyi (bunun içine psikiyatrik hastalığı olanlar da girmektedir) meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırma yükümlülükleri vardır.  Ancak hastalar, dikkat gerektiren, sorumluluğu yüksek ve hukuki sorumluluk gerektiren işlerde çalıştırılamazlar. Yine aynı şekilde vardiyalı ve gece nöbeti olan işlerde çalıştırılamazlar. Tedavi ile işlevselliği düzelmeyen yani çalışamayan, günlük yaşamını tek başına götürmede zorluk çeken hastalar çalışamazlar.

Atipik psikoz tekrarlar mı?

Bazı durumlarda psikoz, ani başlangıçlı tek sefer olabilse de zaman zaman kişide tekrar edebilecek kronik psikozların erken evresi de olabilir ve tekrarlayabilir.

Psikoz krizi nedir?

Psikotik atak da denebilen psikoz krizi kişinin normal olmayan fikirlere, düşüncelere, algılara kapılarak, gerçeklikten uzaklaşması ve kopması durumudur. Psikotik ataklarda birey farklı bir gerçeklikte yaşıyor gibidir. Psikoz ataklarının süresi haftalar sürebilir. Bu durumda kişinin hastaneye yatırılması ile kontrol altında tutulması gerekebilir.

Genetik geçiş atipik psikoz hastalığında etkili midir?

Bütün psikozlarda olduğu gibi, atipik psikozda da genetik geçiş önemli yer tutar.

Atipik psikoz hastaları kişisel bakımlarını yapabilir mi?

Hastalığın şiddetine göre değişebilir, bazı hastalar özbakımlarını yapabilirken, yıkımı fazla olan hastalar özbakımlarını yapamayabilirler.

Atipik psikoz önlenebilir mi?

Atipik psikoz önlenemez. Ancak tedavi, ne kadar erken dönemde başlarsa o kadar iyi sonuçlar vererek semptomların önlenmesine yardımcı olur. Ailesinde şizofreni öyküsü olanlar gibi psikotik bozukluklar açısından yüksek risk altında olan kişilerin uyuşturucu ve alkol gibi maddelerden uzak durması, atipik psikozun önlenmesine veya geciktirilmesine yardımcı olabilir.