Demans (Bunama) Nedir? Demans Belirtileri Nelerdir?

Demans Nedir?

Demans, beyin hücrelerinin birbirleri ile iletişim kurma yeteneğinin kaybolması sonucu düşünce, davranış ve duyguların etkilendiği semptomlar bütünüdür. Demans, kişinin hafıza, konuşma, problem çözme ve diğer düşünme gibi bilişsel yeteneklerinin kaybını ifade eder. Alzheimer gibi hastalıklar, bunama olarak bilinen demansın kaynağıdır.

Hafıza kaybının yanında demansı destekleyen semptomların da olması gerekir. İletişim kurmakta güçlük yaşanması, karar vermede zorluk ve en basit problemlerinin çözümünde bile başarısız olunması demansa işaret eder. 

Demans Türleri Nelerdir?

En sık görülen demans Alzheimer hastalığıdır. Parkinson hastalığına bağlı demans, vasküler demans, Lewy cisimcikli demans ve frontotemporal demans olarak adlandırılan türleri bulunmaktadır.

Frontotemporal demans

Frontotemporal demans, beyinde frontal alanda yani kulakların arkasındaki bölgelerde ilerleyici sinir hücresi kaybına bağlı bozukluğudur. Frontotemporal demansın da türleri vardır. Davranış varyantı frontotemporal demans, primer ilerleyici afazi, motor bozuklukları fonksiyonu bunların arasındadır. Frontotemporal demans hastaları genelde ilişkilerde, kişilikte ve davranışlarda göze çarpan değişiklikler yaşarlar. Dil becerileri, konuşmaları, yazmaları etkilenir. Bireyler sözlü cümleleri anlayamayabilir. Kas veya motor fonksiyonlarda değişimler yaşanır. Kas güçsüzlüğü, yürüme zorluğu olabilir. Frontotemporal demans tedavisi merak edilmektedir. Ancak henüz bu hastalığın seyrini durduracak bir yöntem yoktur. İyi bir bakım, aktiviteler, beslenme düzeni, uyku düzeni, stres yönetimi bu hastalık için olumlu olabilir.

Lewy cisimcikli demans

Lewy cisimcikli demans, Alzheimer hastalığından sonra en yaygın ikinci demans türüdür. Normal hücre iletişimini önleyen, nöral rejenarasyonu bozan anormal bir protein birikiminin sonucu olarak gelişir. Belirtileri parkinson ile örtüşebilir. Halüsinasyonlar sıktır. Semptomların hızlı gelişmesi bu sorunun göstergelerindendir. Kan testleri, B12 vitamini, tiroid fonksiyonlarına mutlaka bakılmalıdır. Nörogörüntüleme yöntemleri ile araştırılmalıdır. Bu sorunun nedeni henüz bilinmemektedir.

Vasküler demans

Beyne kan akımını sağlayan damarların zarar görmesinden kaynaklanan vasküler demans, beyin kanaması ya da damar tıkanıklığına bağlı inmeler sonucu, damar çeperinde amiloid birikimine bağlı (Amiloid Anjiopati) ortaya çıkabilir. Bazen şikayetler ani olarak inme sonrasında ortaya çıkabilir ve zaman içinde ilerleme eğilimi gösterebilir.

Alzheimer ve Demans Arasındaki Fark Nedir?

Demans, zihinsel yeteneklerde günlük yaşamı etkileyecek düzeyde kaybı ifade eden genel bir terimdir. Özetle demans, hafıza, muhakeme ve hareket etme kabiliyetinin yitirilmesine neden olan beyin hücrelerine zarar veren çeşitli hastalıkların bir sonucudur. Alzheimer ise direk nörolojik bir hastalıktır ve alzheimer demansın en yaygın nedenidir.

Alzheimer hastalığı belirtileri de demans bulguları ile aynıdır yani Alzheimer hastalığı bunamaya neden olan bir hastalıktır. Alzheimer hastalığının ilk 2-4 senesi hafif ve erken evre olarak bilinir. En erken bulgusu yeni öğrenilen şeylerin veya olayların unutulmasıdır. Yazmada, cihaz kullanmada zorluklar başlayabilir. Sonraki 4-10 sene arası orta evre olarak kabul edilebilir.

Burada problemlerle başa çıkmada güçlük, sebep sonuç ilişkisi kuramama, kaybolma, uyku bozukluğu meydana gelebilir. Kişiler günlük aktivitelerinde yardıma ihtiyaç duyar. Bu evrelerde kafa karışıklığı belirgin olur. İleri evrede ise yakınlar tanınmaz, düşmeler, yutma sorunları, idrar-dışkı kaçırma meydana gelir. Alzheimer hastalığında risk faktörü olarak kalp sağlığına kötü etkenlerin beyin sağlığına da olumsuz olduğu ifade edilir. Vasküler risk faktörlerinin önlenmesi, sigarayı bırakmak, uyku düzeni, sosyal aktiviteler, egzersiz, bilişsel aktivite için hobilerAlzheimer Hastalığı riskini azaltmada önemlidir.

Demans Neden Olur?

Alzheimer hastalığı ile beyindeki mikroskobik kanama ve kan damarlarının tıkanması sonucu meydana gelen vasküler demans, demansın nedenidir. Ayrıca Parkinson hastalığına bağlı, normal basınçlı hidrosefali gibi birçok nörolojik hastalık ve sistemik bazı durumlar demansa neden olabilir. Bunun yanında madde, alkol kullanımı, tümör ya da tüm bunların birkaçının bir arada olmasıyla da demans görülebilir.

Demans Belirtileri Nelerdir?

Demansın en yaygın belirtisi hafıza kaybıdır. Hafıza sorunları olduğu için kişilerin yaptığı konuşmaları anımsamaması, sürekli aynı şeyleri tekrar etmesi ya da sorması demans belirtisi olarak ortaya çıkar. Demans belirtileri nedene bağlı olarak değişir. En yaygın semptomları şunlardır:

Bilişsel değişikliklerde demans belirtileri Başkaları tarafından fark edilen hafıza kaybı İletişim kurmada güçlük ya da kelimeleri bulmada sorun yaşama Görsel ve yer bulma becerilerinde zayıflama Akıl yürütme veya problem çözmede güçlük Karmaşık görevleri yerine getirememe Planlama ve organize edememe Hareketlerin koordinasyonu ve kontrolünde zayıflık

Psikolojik değişikliklerde demans belirtileri Kişilik farklılıkları oluşması Depresyon. Anksiyete Uygunsuz davranışlar Şüpheci olmaya bağlı olarak paranoya Olmayan şeyleri görme yani halüsinasyon

Demans Evreleri Nelerdir?

Demans bulgulara göre erken, orta ve geç evre olarak sınıfladırılabilir. Erken evrede, unutkanlık, zamanı takip edememek, tanıdık mekanlarda kaybolmak görülür. Orta evrelerde, yaşanan son olaylar, insan isimleri unutulabilir. Ev içinde kaybolma, iletişim sorunları yaşama, kişisel bakımı yapamama gibi problemler görülebilir. Geç evrede ise kişi zamandan, mekandan habersiz olur, yakın tanıdıklarını tanımaz, kişisel bakımını yapamaz, yürümede zorluk yaşayabilir, saldırgan davranışlar gösterebilir.

Demans Nasıl Teşhis Edilir?

Demans tanısı için hastalara Mini Mental Test uygulanmaktadır. Sık kullanılan bu tarama test sonucunda demans şüphesi uyanmışsa hastalar daha ayrıntılı nörolojik ve psikometrik değerlendirmeye alınmaktadır. Hasta kapsamlı bir fiziki muayeneden geçirilir. Kendisinden ve ayrıca bir yakınından kişinin geçmişiyle ilgili detaylı bir bilgi alınır. Mini Mental Test sonrasında, biyokimyasal testler, nörogörüntüleme yöntemleri (MR, BT), nöropsikolojik testler ve gerekirse EEG, belden sıvı alma işlemleri de uygulanabilir. Bu incelemeler ışığında demans ayırıcı tanısı yapılabilir. Demansa yol açan hastalığın tanısının konması seyir ve tedavi açısından büyük bir rol oynar.

Demans Nasıl Tedavi Edilir?

Demans tedavisi ve bu tedaviye yanıt demansın hangi türde olduğuna göre farklılık gösterir. İlerleyici demans türlerinin çoğu kesin tedavi edilemez ama destek tedavilerle belirtiler ve semptomlar yönetilebilir.

Kolinesteraz inhibatörleri, memantin gibi ilaçlarla hastalığın seyrinin durdurulması hedeflenerek bulgularda geçici düzelme sağlanabilir. Ayrıca nöroloji uzmanı depresyon, uyku bozukluğu, ajitasyon gibi bulguları geriletmek, tedavi etmek için farklı ilaçlar verebilir. Ayrıca medikal tedaviler dışında çevre düzenlemeleri ile hastanın bulunduğu ortamın güvenli bir hale getirilmesi gereklidir.

Düşme, çarpma gibi kazaları önlemek için hasta yakınlarına önemli görevler düşmektedir. Gürültüyü azaltmak demans hastalarının odaklanmasına yardım eder. Bıçak, araba anahtarı gibi güvenliği tehdit eden eşyaların gizlenmesi gerekebilir.

Tedavi edilebilir demanslar içerisinde yer alan B12 eksikliği, tiroid hormon bozukluğu gibi nedenlerle ortaya çıkan demanslarda altta yatan nedenin tedavisi ile bulgularda tam düzelme görülmektedir.

Demansı olan hastaların düzenli olarak nöroloji ve psikiyatri doktorları tarafından takibinin yapılması hastalık bulgularının, hastalık seyri ve şiddetinin kontrolü açısından önem taşımaktadır.

Demans testleri nelerdir?

Mini Mental Test sonrasında, nörogörüntüleme (MR, BT), nöropsikolojik testler demans hakkında bilgi vermektedir. Nöropsikolojik testler uzman psikiyatrist ve psikologlar tarafından uygulanmaktadır. Hastanın dikkat, bellek, planlama, algı gibi işlevleri bu testlerde değerlendirmeye alınır.

Bu testlerle hastaların depresyon durumuna da bakılır. Bu testten elde edilen sonuçlar hastanın hangi tip demans profili gösterdiği konusunda nöroloji hekimine yardımcı olur. Bu testler arasında Wechler Bellek Testi, Stroop Test, Wisconsin Kart Eşleme Testi, Semantik Akıcılık ve Harf Akıcılığı Testleri, Öktem Sözel Bellek Süreçleri Testi de bulunmaktadır.

Demans Önlenebilir mi?

Demansı önlemenin kesin bir yolu olmamakla birlikte yaşam şeklinde değişiklikler yapılması ve risk faktörlerinin kontrolü, beyin rezervinin korunmasına ve demansın ilerlemesinin yavaşlatılabilmesine katkı sağlayabilir. Kişinin zihnini aktif tutması sudoku gibi zihinsel olarak teşvik eden oyunları oynamak faydalı olabilir.

Fiziksel aktivite demans başlangıcını geciktirebileceğinden mutlaka egzersiz yapılmalıdır. Sigara içilmemelidir. Çünkü sigara riski artırabilir. Vitamin ve mineralden, antioksidanlardan zengin beslenmek gereklidir. Diyette tuz ve şeker alımının azaltılması faydalı olacaktır. Kardiyovasküler risklerin yönetimi, diyabet, yüksek tansiyon ve kolesterolün önlenmesi, kilo vermek faydalıdır. Kaliteli uyku, diğer sağlık koşullarının düzeltilmesi önemlidir.

Demans Hakkında Sık Sorulan Sorular

Demans ne demek?

Demans, beynin belirli bölgelerindeki sinir hücreleri ve bağlantılarının düzgün çalışmamasına neden olan, hafıza kaybı ve karar verme gibi en az iki beyin fonksiyonunun bozulmasıyla karakterize edilen bir durumdur.

Demans nasıl bir hastalık?

Demans, düşünme, hafıza ve muhakeme gibi sosyal becerilerin kişinin günlük yaşamını etkileyecek düzeyde kaybına neden hastalıkların bir sonucudur.

Demansta ayırıcı tanıda hangi hastalıklar yer alır?

Yalancı demansa neden olan depresyon ayırıcı tanıda mutlaka yer almalıdır. B12, B1, B6 eksiklikleri, kurşun ve cıva zehirlenmesi gibi toksik sebepler, hipotiroidizm gibi endokrin sebepler, vaskülopatiler, subdural hematom, normal basınçlı hidrosefali, yavaş büyüyen tümörler, santral sistemi enfeksiyonları ayırıcı tanıda gözden geçirilmelidir.

Demans hızlı ilerler mi?

Hızlı ilerleyici demans tablosuna yol açabilecek ayırıcı tanıda yer alan bazı hastalıklar mevcuttur. Bu hastalıkların yanı sıra, Alzheimer hastalığına bağlı ya da diğer demansa yol açan hastalıklarının seyrinde de beslenme alışkanlıkları, ek kronik rahatsızlıklar, bazı ilaçların kullanımı, sık enfeksiyonlar veya geçirilen cerrahi ameliyatlar gibi durumlarda demans daha hızlı ilerleyebilmektedir.

Demanslı hasta halüsinasyon görür mü?

Demansta sık görülen bir durum da halüsinasyon görmedir. Genellikle orta ve geç evrede görülmektedir. Demansta eşya çalmak, sadakatsizlik, yaşanan evin kendi evi olduğunu kabul etmeme, hastanın eşini kendi eşi olduğunu kabul etmemesi gibi durumlar görülmektedir.

Egzersiz demansı önler mi?

Demansta en büyük risk faktörü yaşlanmaktır. Demans vakalarının büyük çoğunluğu 65 yaş üzerinde görülür. Demans için değiştirilebilir risk faktörleri arasında bedensel hareketsizlik ve obezite de vardır. Demansın bilişsel bulguları nöron hasarından çok uzun yıllar sonra başlar. Bu sebeple genç yaşlarda da risk kontrolü yapmak önemlidir. Değiştirilebilir risk faktörleri demansın geciktirilmesi açısından önem taşır. Dünya Sağlık Örgütü haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta bedensel aktivite önermektedir. Ayrıca Dünya Sağlık Öegütü haftada iki kez kas germe hareketleri önermekte. Düşmeyi azaltmak için yaşlı insanlara denge aktiviteleri vermektedir.

Demans her yaşta olur mu?

Demans yaşlanınca görülen bir sorundur ama nadiren gençlerde de görülebilmektedir.

Demans ölümcül müdür?

Tüm dünyada demans kaynaklı ölümler artmaktadır ve araştırmalara göre yaşlılar arasında demans ölüm nedenleri arasında ilk sıralarda yer almaktadır. İleri evre demans hastalığında hastalar zamanlarının çoğunu yatakta geçirir. İdrar yolu enfeksiyonu, yatak yarası enfeksiyonuna eğilim artar. Enfeksiyonlar sık tekrarlayabilir.

Demans hastalarının yaşam süresi nedir?

Demans hastalarının ömrü ne kadardır bu konuda sık sorulan sorulardan biridir. Ancak Demans hastalığında yaşam süresi kişiye göre değişmektedir. Doğru tedavi planlaması, uygun hasta bakımı yaşam kalitesi ve süresini artırmaktadır.