Stres Kırığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Stres kırıkları, en yaygın olarak alt bacak ve ayağın ağırlık taşıyan kemiklerinde, küçük çatlaklar şeklinde oluşuyor. Genellikle tekrar tekrar yukarı- aşağı zıplamak veya uzun mesafeler koşmak gibi tekrarlayan kuvvetten, aşırı kullanımdan kaynaklanıyor. Stres kırıklarının çoğu donuk bir ağrı olarak başlıyor ve göz ardı edildiğinde çok acı verici hale gelebiliyor. Memorial Antalya Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü’nden Op. Dr. Serdar Alfidan, stres kırığı hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.

Stres kırığı nedir?

Vücudun yüke ve travmaya en çok maruz kalan bölgeleri ayak kemikleri ve tibia olarak adlandırılan kaval kemikleridir. Normal şartlar altında vücuttaki kemikler karşılaştıkları yüklere ve zorlanmalara karşı görevini uygun şekilde yapabilmek amacı ile kemik dokusunun yoğunluğunu ve gücünü düzenlemektedir. Bir taraftan yıkım devam ederken, bir taraftan da bu bölgelerde yeni ve daha güçlü kemik dokuları oluşmaktadır. Ancak bu turn-over diye adlandırılan yıkım ve yapımı birlikte içeren değişim süreci aslında ayları kapsayan uzun periyodlardır. Kemiğin bu değişim sürecine ayak uyduramayacak seviyede zorlanmaya, yüke ve dirence daha kısa sürede maruz kalması ile stres kırığı olarak adlandırılan kırıklar ortaya çıkabilir. 

Stres kırığı nerelerde görülür?

Stres kırığı çoğunlukla ayak kemiklerinde  (en sık ayak tarak kemiklerinde) ve kaval kemiği gibi yüke ve zorlanmaya daha açık olan kemiklerde görülür. Nadiren de olsa çeşitli nedenlerle aşırı zorlanmaya maruz kalmış vücuttaki diğer kemik yapılarda da karşılaşılabilir.

Stres kırığı kimlerde oluşabilir?

Stres kırığının oluşumunda en sık neden kemik dokunun alışkın olduğu fiziksel aktivitenin çok ötesinde strese maruz kalmasıdır. Bu yoğun fiziksel aktivitenin düzeyi kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Daha genç ve aktif bir insanda atletizm, koşu, basketbol gibi sporlarla yoğun antrenman programlarına maruz kalmak stres kırığı oluşumuna zemin hazırlayabildiği gibi, daha sedanter yani hareketsiz yaşayan yaşlı bir insanın uzun zaman sonra aniden spor aktiviteye başlaması veya uzun yürüyüşler bile ilk örnekteki etkiyi göstererek stres kırığına yol açabilmektedir.

Kadınların, erkeklere göre kemik dokuları daha incedir. Aynı zamanda adet döngüsü kemik dokularının travmalara daha hassas olmasına yol açar. Bu nedenlerle kadın cinsiyet stres kırığı oluşumu açısından bir risk faktörü olarak görülmektedir.

Ayrıca kemik gelişim bozukluğu hastalıkları (osteogenesiz imperfekta, vs.), kemik erimesi (osteoporoz, osteomalazi ) ve kemik gelişim problemlerini ortaya çıkaran (D Vitamini ve kalsiyum eksikliği gibi) hastalıkları olan kişilerde stres kırığı daha sık görülür.

Daha önce geçirilmiş normal kırık veya stres kırığı da kırılan bölgenin kemik gücünün zayıflamasına yol açtığı için bu bölgelerde tekrar stres kırığı oluşma ihtimalini arttırır. Ayaktaki yük dağılımının olması gerektiği durumdan farklı olmasını sağlayan anatomik ayak bozuklukları ve hastalıkları da yine stres kırığının ortaya çıkmasına zemin hazırlar.

Stres kırığının belirtileri nelerdir?

Stres kırığının başlıca belirtisi ağrıdır. Hastanın ağrı duyduğunu ifade ettiği bölgenin muayenesinde dokunmayla hasta ağrının arttığını ifade edecektir. Yine bu bölgede ödem, kızarıklık ve ısı artışı görülebilir. Kırık şüphesi olan bölgenin yakınındaki eklem hareketlerinde kısıtlılık çoğunlukla diğer belirtilere eşlik eder. Bazı hastalar ortopedi polikliniğe aksayarak gelebilir. Hastaların hikayesinde hemen hemen her zaman son aylarda yaptığı yoğun fiziksel aktivite öyküsü vardır.  Hasta ağrının birkaç aydır olduğunu ancak son haftalarda iyice arttığını söyleyebilir.

Stres kırığının belirtileri aslında normal kırığa benzer. Farklı olarak ağrı zamanla ortaya çıkıp zamanla artış gösterdiği için hasta bu ağrıyı tolere etmeyi benimsemiştir. Bu nedenle stres kırığı olan hastaların büyük kısmı normal kırıktan farklı olarak doktora yürüyerek ve ayağının üzerine basarak gelir.

Stres kırığı tanısı nasıl konulur?

Tanıda klinik bulguların varlığı ve öykü değerlidir. Tam kırık oluştuktan sonra ağrılı bölgeye çekilen röntgen filmleri ile kırık görülebilir. Belirgin düşme veya travma öyküsü yoksa bu durumda stres kırığı tanısı konulur.

Stres kırığının tanısı özellikle kırığın erken saflarında zordur. Bunun nedeni geleneksel röntgen filmlerinde kırığın görünmemesidir. Bu noktada hastadan alınan detaylı öyküde aşırı zorlanmanın varlığı stres kırığını akla getirmelidir. Hastaların bir kısmı erken stres kırığı safhasındayken kas ağrısı ve tendinit gibi daha basit hastalık tanıları almakta ve bu durumlara yönelik yanlış tedaviler uygulanabilmektedir. Bu nedenle aşırı egzersiz ve zorlanmaya maruz kalan ve ayaklarının belli noktasındaki ağrısı zamanla gittikçe artan hastalar stres kırığı şüphesi ile mutlaka ortopedi hekimine başvurmalıdır. Ortopedi hekimi tarafından çektirilen röntgen filmlerinde kırık görünmüyorsa öykü ve ağrı ilerleyiş şekli de stres kırığı ile uyumlu ise o bölgeye yönelik MR çekilmesi planlanır. Erken safha stres kırıklarının tanısının sadece MR ile konulabileceği unutulmamalıdır.

Stres kırığı tedavisi nasıldır?

Stres kırığı tedavisinde hastanın stres kırığının durumu, hastanın yaşı ve aktivite düzeyi dikkatlice değerlendirilmelidir. Daha genç hastalarda hareketi kısıtlamak ve kırığın iyileşmesini sağlamak için alçı ve ortez tedavileri uygulanır. Daha geç kalınmış kırıklarda bazen kırık uçlar ayrılabilir ve cerrahi tedavi dahi gerekebilir. Sporcuların stres kırık tedavisinde çoğunlukla girişimsel tedaviler gündeme gelir. Daha yaşlı ve aktivite düzeyi düşük stres kırığı gelişmiş hastalarda ise cerrahi dışı alçı tedavileri çoğunlukla yeterlidir.

Stres kırığının kırık kaynama süreci normal kırığa göre çok da farklı değildir hatta normal kırık kaynamasından daha uzun sürebilmektedir. Böyle durumlarda hastada olası metabolik hastalıklar akla gelmeli ve kan tahlilleri ile daha detaylı bir inceleme yapılmalıdır.

Stres Kırığı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Stres kırığı ne kadar sürede iyileşir?

Stres kırığı için ortalama 8 haftalık bir iyileşme süreci gerekebilir. Tam iyileşme sağlanmadan aktivite yapmak daha büyük bir kırığa neden olabilir.

Stres kırığı varken yürünebilir mi?

Stres kırığında da ayağı dinlendirmek önemlidir. Şişliği ve ağrıyı azaltmak için ayak yükseltilebilir. Kırılmaya neden olan aktivite veya egzersiz kesinlikle yapılmamalıdır. Yürümek ağrılıysa, yürürken vücut ağırlığını desteklemeye yardımcı olması için koltuk değneği kullanılabilir.