Varis Nedir? Varis Neden Olur, Belirtileri ve Tedavisi
Varis Varis, damarlardaki artan kan basıncının toplardamardaki kapakçığın yetmezliğine neden olması sonucu bacaklarda şişmiş, genişlemiş ve boğumlu damarların oluşmasıdır.
Varis Nedir?
Varis, bacaklarda bulunan toplardamarın kalıcı olarak genişlemesi, bükülmesi ve ağrılı hale gelmesidir. Derinin hemen altında yer alan toplardamarların şişmesi ve bükümlü hale gelmesi olarak tanımlanan varis, damarlardaki kan basıncının artması sonucu meydana gelir. İlgili damarlara kan akışı engellendiğinde, damardaki kanın tek yönde hareket etmesini sağlayan kapakçıklar olması gerektiği gibi çalışamaz da basıncın artmasına neden olur.
Damardaki kan basıncı arttıkça damarların duvarları zayıflar. Damar genişledikçe, yavaşlayan kan damarda birikir ve birikerek damarın şişmesine, bükülmesine ve kıvrılmasına neden olarak mavi veya morumsu damarlar olarak bilinen varise neden olur.
Varisli damarlar, tek başına damarlar olabileceği gibi, aslında çoğu zaman toplardamar sisteminin yetersizliğinin (venöz yetersizlik) bir belirtisidir. Daha çok bacaklarda görülen varis, vücudun herhangi bir yerinde de meydana gelebilir. Acı veren veya kaşıntılı bir şekilde ortaya çıkabilen varisli damarları çevreleyen örümcek damarları, cildinizin yüzeyine yakın görünen daha küçük kırmızı veya mor çizgilerdir.
Üç sınıfta toplanan varis, bacaklarda sadece yüzeyde estetik görünüm anlamında rahatsızlık veren örümcek görünümlü kılcal damarlar (telenjiektaziler), venöz yetmezliğin yani toplardamar yetmezliğinin önemli bir belirtisi olan daha geniş, kabarık damarlar (pakeler) ve bunların her ikisinin bir arada bulunduğu daha da şiddetli vakalardır.
Estetik olarak her ne kadar kötü ve rahatsız edici olsalar da varisli damarlar çoğu genellikle iyi huyludur ve herhangi bir tehlike barındırmaz. Ancak bazı durumlarda şiddetli varisli damarlar kan pıhtılaşması gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Varisli damar semptomlarının çoğu evde uygulanacak egzersiz hareketleri ve varis çorabıyla hafifletilebilir. Bazı varis vakalarında ise enjeksiyon, lazer tedavisi veya ameliyata başvurulabilir.
Varis Neden Olur?
Yaş, genetik faktör, hamilelik, uzun süre ayakta durmak, obezite ve hormon tedavileri gibi nedenler damarlardaki kan kasıncının artması sonucu varise neden olan faktörlerdir. Damardaki kan basıncı arttıkça zayıflayan duvarlar damarın büyümesine yol açar ve şişmiş şekilde kıvrımlı morumsu varis damarları ortaya çıkar.
Varise nedenleri şunlardır: Yaş Cinsiyet (Kadınlarda daha sık) Genetik faktör Hamilelik Uzun süre hareketsizlik Sürekli ayakta durmak Obezite Sigara tüketimi Dar kıyafetler giymek Hormon tedavileri Doğum kontrol hapları Kabızlık
Yaş
İleri yaşa bağlı olarak yaşlı bireylerin damarlarındaki kan akışı zayıflar ve kan istediği gibi bir akış gerçekleştirmez. Bu durum da yaşlı kişilerde varis görülme riskini artırır.
Cinsiyet
Erkeklere nazaran kadınlarda daha sık varis görülmesinin nedeni hormonlarda meydana gelen değişimlerdir. Özellikle hamilelik ve sonrasında artışa geçen hormonlar varis oluşumuna yol açar.
Genetik faktör
Ailesinde varis sorunuyla karşılaşan ebeveyniniz varsa sizde de varis görülme riski fazladır. Genetik, varis oluşumunda önemli bir rol oynar.
Hamilelik
Hamilelik sürecinde kadınların damarlarındaki kan akışında ciddi oranda bir artış söz konusudur. Bu artışa bağlı olarak damarlarda basınç artar. Tüm bu hareketlilik varis oluşumunu hızlandırır.
Uzun süre hareketsiz kalmak
Uzun süre ayakta hareketsiz kalmaya bağlı olarak toplardamarlardaki kapaçıklarda yetersizlik oluşur ve bu kişilerde varis daha yaygın bir şekilde görülür.
Sürekli ayakta durmak
Uzun süre ayakta durmak veya oturmak bacaklardaki kan dolaşımını azaltarak bacaklarda varisli damar oluşumuna neden olabilir.
Obezite
Aşırı kilolu obez kişilerin damarlarında daha çok baskı oluşur. Bu baskı sonucunda da varisli damarlar meydana gelebilir.
Sigara tüketimi
Sigaranın içindeki temel kimyasal olan olan nikotin, kan damarlarının daha da daralmasına neden olur ve bunun sonucunda varis daha yaygın hale gelir.
Dar kıyafetler giymek
Dar kıyafetler giyildiği takdirde kanın bacaklara doğru akışı engellenir. Bu engelleme ise bacaklarda kan birikmesine yol açarak ağrı, şişlik ve varisli damarlara yol açabilir.
Varis Belirtileri Nelerdir?
Bacak damarlarında daha önce görülmeyen mavi veya morumsu şişlikler, damar çevresinde kaşıntı, ağrı ve yanma hissi, bacaklarda ağırlık hissi ve özellikle geceleri artan bacak krampları varisli kişilerde görülen yaygın varis belirtileridir.
Bununla birlikte genel olarak varisli kişilerde şu belirtilere rastlanır: Gün sonuna doğru artan bacaklarda rahatsızlık, ağırlık ve dolgunluk hissi Bacak damarlarında daha önce görülmeyen mavi veya morumsu şişlikler Özellikle bileklerde başlayıp gün sonunda yukarı çıkan bacaklarda şişlik Yine ayak bileklerinde pigmentasyon denilen kalıcı mor renk değişiklikleri Damar çevresinde kaşıntı, ağrı ve yanma hissi Özellikle geceleri artan bacak krampları Daha ileri varislerde bacaklarda yaralar Damarlarda ani kanamalar
Varis kimlerde görülür?
Varis hemen herkeste görülebilir. Tamamen normal bir toplulukta detaylı tüm vücut taraması yapıldığında farklı yerlerde ve derecelerde küçük de olsa varis görülme oranı %70-75'e kadar çıkabilir.
Ancak klinik olarak varisler; Kadınlarda, Hamilelik sonrası artan hormon seviyelerinde, Hareketsiz yaşam tarzı ile birlikte, Ailesinde varis olanlarda, Uzun süre hareketsiz ve ayakta kalınan mesleklerde, (hostes, öğretmen, berber, cerrah gibi) Ve son zamanlarda aslında yine hareketsiz uzun oturulan işlerde (bilgisayar başında saatler geçiren bankacı, muhasebeci gibi) çalışanlarda da daha çok görülür.
Varis Çeşitleri Nelerdir?
Varis çeşitleri genelde iki tür olarak sınıflanabilir. Bacakların yüzeyel toplardamarlarının yetersizliği nedeniyle gelişen varislerde yüzeyel damarlar kalınlaşıp cilt altından cilde doğru kalın, kıvrımlı ve kabarık damarlar oluştururlar. Bu tip varisler derin damar sistemini de zamanla bozabileceğinden belli bir seviyeden sonra müdahale gerektirirler. Bacak sağlığı için risk oluşturabilirler. Daha çok hormonal sistemin etkisiyle, genetik ve yapısal etkilerle ortaya çıkan ve artan ince yüzeyel varislere ise “Telenjiektazi” veya Örümcek görünümlü (Spider veins)” varisler de denebilir. Bunlar daha çok estetik anlamda sıkıntı yaratırlar. Yani görüntüsü rahatsız eder. Bacak sağlığı veya genel sağlık açısından ciddi bir tehdit oluşturmazlar.
Varis riskini artıran durumlar nelerdir?
Kalıtım, yani aileden genetik geçiş varis için belki de en önemli risk faktörüdür. Ailede varis varsa kişide de olma ihtimali %45 ile %90 arasındadır. Varis kadınlarda erkeklere oranla 4 kat fazla görülmektedir. Hamilelik ve obezite, doğum kontrol hapları ve hormon tedavileri de varis hastalığına yatkınlığı artırmaktadır. Dolayısıyla bunlar bir araya toplandığında hamilelik geçirmiş olan kadınlarda, ailede de varis hikayesi varsa risk belirgin derecede artmaktadır. Geçirilen her bir hamilelik, hem hormonal etkileri hem de her seferinde vücuda getirdiği ciddi yükler ile birlikte riski daha da yükseltir.
Diğer bir risk faktörü de uzun sürelerle hareketsiz ayakta veya oturarak çalışmaktır. Günde 4 saatten fazla ayakta kalanlarda varis gelişme riski 2,7 kat artmaktadır. Geçmişte varis; öğretmenler, hostesler, diş hekimleri ve cerrahlar gibi belli meslek grupları ile özdeşleşirdi. Bu tip mesleklerde uzun saatler boyunca hareket etmeden ayakta durulduğu için durum böyleydi. Ancak ofis ortamlarında saatlerce bilgisayar başında geçirilen modern çalışma ortamı artık hemen herkesi riskli hale getirmiştir. Tüm riskler kadınlarda daha belirgin gibi görünürken, modern ofis ortamında hareketsiz yaşayan, spor alışkanlıkları olmayan erkekler de risk altındadır. Genetik geçişin erkekler için de geçerli olduğunu da unutmamak gerekir.
Varis Tanısı Nasıl Konulur?
Varis teşhisi için hekim tarafından yapılan klinik muayene ilk aşamada en önemlisidir. Muayenede hekim, hasta şikayetlerinin hastanın görünen varislerinin şiddeti ile bağlantılı olabileceğini düşünüyorsa “Doppler Ultrasonografi (USG)” yapılmasını isteyecektir. Bu tetkik vücuda herhangi bir ilaç verilmeden, enjeksiyon vs yapılmadan uygulanan bir tetkiktir. Bacağa bir jel sürülerek ses ötesi dalgalar veren bir ultrason probunun bacağın üzerinde yumuşakça gezdirilmesi ile yapılır. Burada da önemli olan, bu tetkikin tecrübeli bir hekim tarafından sabırla, zaman ayırarak ve özellikle sonradan hastayı ayağa da kaldırarak, ölçümlerin tam yapılmasıdır.
Varis, toplardamarların içerisindeki kapakçıkların tam ve düzgün çalışmaması olduğundan, bu kapakların çalışmasının hasta ayakta iken de değerlendirilmesi çok önemlidir. Varis kliniği hakkında yeterli deneyimi olmayan kişilerce ideal şartlarda yapılmamış bir “Doppler Ultrasonografi” sonucu tek başına çok yanıltıcı olabileceği gibi gereksiz bir ameliyata da sebep olabilir.
Varis Tedavisi Nasıl Yapılır?
Varis tedavisinde ciltte sadece örümcek şeklinde varisler (telenjiektaziler) var ve doppler’de iç kısımdaki ana damarlarda ciddi bir kaçak yoksa bu sadece estetik bir sorundur. Bu damarlara deri üzerinden lazer uygulamaları yapılabilir.
Varis için daha geniş olanlarda köpük skleroterapi uygulaması yapılabilir. Yine poliklinik ortamında yapılan bu uygulamada ince damarları içeriden tahriş edecek şekilde bir ilaç uygulaması çok ince iğneler ile yapılır. Bu damarlar zaman içinde pıhtılaşarak zamanla vücut tarafından ortadan kaldırılır. Ortalama 2 ay gibi bir sürede varisli alanların çoğu ortadan kalkmış olur.
Daha ileri boyuttaki varislerde de safen ven denilen damarların ortadan kaldırılması gerekir. Klasik yöntem damarın hastalıklı bölümünün çıkarılıp alınması (stripping) yöntemidir. Diğer yöntem ise bu damarın yerinde bırakılarak damar içerisinden yapılan müdahale ile yakılarak pıhtılaştırılması veya kapatılmasıdır. Endovenöz yöntemler denen bu yöntemlerde lazer, radyofrekans ve bazen de damar içi tutkal uygulamaları tercih edilebilir. Hangi yöntemin hasta için uygun olduğuna hekim, muayene ve Doppler USG bulgularına göre hasta bazında karar vermektedir. Damarlardaki yetersizliğin yeri, derecesi ve damar çapları tedavi seçeneklerinin belirlenmesinde çok önemlidir.
İleri derecede varislerde bacakta ödem de olabilir. Bu durumda bazı ilaçlar kullanılabilir. Damarların kan basıncına karşı daha sıkı durmasını sağlayan vazotonik ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar ağrı ve ağırlık hissine faydalı olacağı gibi ödemi de azaltacaklardır.
Varis Çorabının Varis Tedavisine Etkisi
Varis çorapları hali hazırda varis tedavisinde önemlidir. İç damarlarda yetersizlik olduğunda kanın yukarıya çıkışı zorlandığından aşağıdan yukarıya doğru kanı yönlendirecek şekilde özel örülmüş varis çorapları dolaşıma destek sağlar ve damar üzerinde devam eden yüksek basıncı engelleyerek hastalığın daha da ileri seviyelere çıkmasını engeller.
Varis çorapları hastalığı tamamen ortadan kaldırmaz, sadece ilerlemesini yavaşlatır veya engeller. Dolayısıyla çoraba uyum önemlidir. Diğer taraftan varis çorapları sıkı çoraplar olduğundan giyilmesi her zaman çok kolay değildir ve bu nedenle hastalar sıklıkla bu tedaviye devam etmek konusunda isteksiz olurlar. Bu nedenle varis çok ileri seviyelere gelmeden, halen müdahale şansı var iken yapılacak müdahaleler sizi ömür boyu çorap kullanımından da koruyabilir.
Atkestanesi, kırmızı üzüm ekstresi gibi ürünler de doktor tarafından uygun görülürse varis için kullanılabilir. Bunlar da daha çok hastalık belirtilerini rahatlatmakta faydalı olabilmekte ancak esas damar yetersizliğinin çözümünde kullanılmamaktadır.
Varis Tedavisinde Kullanılan Yöntemler Nelerdir?
Varisin seviyesine ve tipine göre tedavi seçenekleri değişir. Hafif seviyede varislerde hayat tarzı ile ilgili bazı değişiklikler yaparak ilerlemesini engellemek ilk seçenektir. Özellikle daha fazla hareket edilmesi en önemli faktördür. Yine ilerlemeyi engellemek için bacağa dışarıdan basınç desteği veren sıkı varis çorapları (kompresyon çorapları) kullanılabilir. Bacakta ödem de oluyorsa vazotonik ilaçlar olarak isimlendirilen bir grup ilaç kullanılabilir. Ayrıca atkestanesinden yapılan kapsül ve merhemler de hastanın rahatsızlık hissini azaltmaya yönelik kullanılabilir.
Bacaklarda varislerin ortadan kaldırılması yönünde bir girişim yapılacak ise yine farklı seçenekler vardır. Transdermal/Epidermal Lazer: En ince kılcal varislerde (Telenjiektazi) cilt üstüne radyofrekans veya lazer uygulaması ile bu damarlar yakılabilir. Köpük skleroterapi: Biraz daha kalın telenjiektazilerde damar içerisine köpük halinde sklerozan madde enjekte edilerek bu damarların pıhtılaşması ve ardından vücut tarafından ortadan kaldırılması hedeflenir. Flebektomi: Daha da kalın ve kabarık damarlar ciltte yapılan 1-2 milimetrelik kesi ile içeriden çıkarılabilir. Yüzeyel ana venlerde yetersizlik varsa bu büyük toplardamarın ortadan kaldırılmasına yönelik iki türlü yaklaşım olabilir: Stripping: Damarın küçük iki kesi arasından içeriden çıkarılıp alınması. Endovenöz Lazer Ablasyon (EVLA): Damar içeride bırakılacak şekilde damarın içeriden radyofrekans veya lazer enerjisi kullanarak yakılması. Tutkal-Glue uygulaması: Damara içeriden tutkal verilerek damarın yapıştırılması.
Hangi yöntemin hangi hastada uygun olduğu, hastalığın bacağın neresinde hangi seviyede olduğuna ve doktorun tecrübe ve tercihlerine göre değişiklik gösterebilir.
Varis Oluşumu Nasıl Engellenir?
Genetik olarak varise yatkın olmak, varis hastası olunacağı anlamına gelmemektedir. Yaşam tarzı ve tercihleri burada çok önemlidir. Aşırı kilo alıp vermekten kaçınmak, düzenli yürüyüşler yapmak, bacak kaslarını kuvvetli tutmak, gün içerisinde uzun saatler bilgisayar başında çalışılıyorsa mutlaka 1-2 saatlik aralarla ayağa kalkıp dolaşmak gereklidir. Masa altına yükseklik koyarak bacakları biraz daha yüksekte tutmak önerilmektedir. Kadınlarda da özellikle hamilelik döneminde yine hareketli olmak, aşırı kilo alımından kaçınmak ve özellikle son dönemde varis çorabı ile bacaklara destek olmak önemlidir.
Varis Hakkında Sık Sorulan Sorular
Varis nasıl geçer?
Oluşmuş varisler kendiliğinden kaybolmazlar. Ortadan kalkması isteniyorsa kişinin varis çeşidine uygun tedavi yöntemlerden birisi uygulanacak şekilde müdahale gerektirir. Temel hedef varisin oluşmamasını sağlamak, oluşmuş ise de ilerlemesini engellemek yönünde olmalıdır.
Genç yaşta varis neden olur?
Varis sadece ilerleyen yaşlarda değil genç yaşta da görülebilir. Bunun çeşitli nedenleri vardır. Ailede varis hikayesi varsa, çok hareketsiz bir yaşam sürülüyor ise, uzun süre ayakta veya oturarak sabit durulan mesleklerde çalışılıyor ise ve hamilelik dönemlerinde genç hastalarda varis oluşma ihtimali yükselir.
Varis ağrısına ne iyi gelir?
Varis aslında çok da ağrı yapmaz. Ancak gün sonuna doğru bacakta ağrı olarak da tarif edilen bir dolgunluk ve rahatsızlık hissi yaratır. En iyi gelen şey bacakların uzatılarak dinlendirilmesi olacaktır. Uzanıldığı zaman toplardamar sisteminde basınç düşeceğinden rahatsızlık da azalacaktır. Hatta bacakların altına hafif bir yükseklik de konulursa daha da iyi olur. Duş alımı sırasında en son aşamada normal duş suyundan biraz daha soğuk bir su ile bacaklar yıkanırsa bu da rahatsızlık hissine iyi gelecektir. Ayrıca vazotonik ilaçlar ve atkestanesi ekstresi ile yapılan kremler de bacaktaki ağrı hissinin giderilmesine yardımcı olur.
Varıs çorabı ne işe yarar?
Varis çorabı, aşağıdan yukarıya doğru kanı yönlendirecek şekilde özel örülmüş olduğu için kan dolaşımına destek sağlar ve bacaklardaki kirli kanın dokular arasında birikip kalmasını önler. Ayrıca varis çorabı damar üzerinde devam eden yüksek basıncını engelleyerek hastalığın daha da ileri seviyelere çıkmasını engeller.
Varis için hangi doktora gdilir?
Varis için Kalp Damar Cerrahisi ve Girişimsel Radyoloji doktorlarından randevu alabilirsiniz.
Zayıflayınca varis geçer mi?
Varise neden olan durumların arasında obezite de yer alır. Sağlıklı beslenip kilo vererek, varisli damarların iyileşmesine katkı sağlamak mümkündür.
What's Your Reaction?
